O le osofa'iga a Anopheles stephensi i Etiopia e ono o'o atu ai i le fa'ateleina o le malaria i le itulagi. O le mea lea, o le malamalama i le talaaga o le tetee atu i iniseti ma le fausaga o le faitau aofaʻi o Anopheles stephensi talu ai nei na maua i Fike, Etiopia e taua tele e taʻitaʻia ai le faʻatonutonuina o vete e taofi ai le sosolo o lenei ituaiga o malaria i totonu o le atunuʻu. I le maeʻa ai o le mataʻituina o Anopheles stephensi i Fike, Somali Region, Etiopia, na matou faʻamaonia le i ai o Anopheles stephensi i Fike i le morphological ma le molecular levels. O le fa'avasegaina o nofoaga o lo'o nonofo ai ma fa'ata'ita'iga fa'amasani i iniseti na fa'aalia ai o le A. fixini e masani ona maua i totonu o koneteina fa'afugaga ma e fa'asalaina i le tele o iniseti matutua na fa'ata'ita'iina (organophosphates, carbamates,pyrethroids) vagana pirimiphos-methyl ma PBO-pyrethroid. Ae ui i lea, o laʻasaga larval e leʻi matutua na aʻafia i temephos. Na fa'atautaia isi su'esu'ega fa'atusatusaga fa'atasi ma le ituaiga muamua o Anopheles stephensi. Iloiloga o le faitau aofaʻi o Anopheles stephensi i Etiopia e faʻaaoga ai le 1704 biallelic SNPs na faʻaalia ai fesoʻotaʻiga i le va o A. fixais ma Anopheles stephensi faitau aofaʻi i Etiopia tutotonu ma sasaʻe, aemaise lava A. jiggigas. O a matou su'esu'ega e uiga i uiga tetee iniseti faapea ma puna o tagata o Anopheles fixini e mafai ona fesoasoani i le atinaʻeina o taʻiala mo lenei malaria i le itulagi o Fike ma Jigjiga e faʻatapulaʻa ai le salalau atu mai nei itulagi e lua i isi vaega o le atunuʻu ma le konetineta o Aferika.
O le malamalama i nofoaga e tupu a'e ai namu ma tulaga o le si'osi'omaga e taua tele i le atina'eina o ta'iala e pulea ai le namu e pei o le fa'aogaina o larvicides (temephos) ma le fa'atonutonuina o le si'osi'omaga (ave'esea nofoaga o lo'o nofo ai le namu). E le gata i lea, ua fautuaina e le Faalapotopotoga o le Soifua Maloloina a le Lalolagi le puleaina o larval e avea o se tasi o taʻiala mo le pulea saʻo o Anopheles stephensi i totonu o taulaga ma nofoaga tuʻufaʻatasia i nofoaga faʻamaʻi. 15 Afai e le mafai ona aveese pe fa'aitiitia le puna o le larval (fa'ata'ita'iga o fa'atanoa vai i totonu o le atunu'u po'o le taulaga), e mafai ona iloilo le fa'aogaina o vaila'au. Ae ui i lea, o lenei metotia o le pulea o vete e taugata pe a togafitia nofoaga lapopoa. 19 O le mea lea, o le tulituliloaina o nofoaga patino o lo'o i ai namu matutua i le aofa'i tele o se isi auala e taugofie. 19 O le mea lea, o le fuafuaina o le fa'aletonu o Anopheles stephensi i Fik City i larvicides e pei o temephos e mafai ona fesoasoani e fa'ailoa ai fa'ai'uga pe a atia'e ni auala e pulea ai fa'ama'i malaria i Fik City.
E le gata i lea, e mafai ona fesoasoani su'esu'ega genomic e atia'e ai ni ta'iala fa'aopoopo mo le Anopheles stephensi fou ua maua. Aemaise lava, su'esu'eina le eseesega o le kenera ma le fausaga o le faitau aofa'i o Anopheles stephensi ma fa'atusatusa i latou i le faitau aofa'i o lo'o i ai i le itulagi e mafai ona maua ai se fa'amatalaga i le tala fa'asolopito o le faitau aofa'i, fa'asologa o fa'asalalauga, ma le aofa'i o tagata.
O le mea lea, i le tasi le tausaga talu ona maua muamua Anopheles stephensi i le taulaga o Fike, Somali region, Etiopia, na matou faia ai se suʻesuʻega faʻamaʻi e iloa muamua ai le nofoaga o Anopheles stephensi larvae ma fuafua lo latou lagona i iniseti, e aofia ai le larvicide temephos. I le maeʻa ai o faʻamatalaga faʻapitoa, na matou faʻatautaia le faʻamaoniga o meaola mole mole ma faʻaogaina metotia genomic e iloilo ai le talafaasolopito o le faitau aofaʻi ma le fausaga o le faitau aofaʻi o Anopheles stephensi i le taulaga o Fike. Na matou fa'atusatusaina le fa'atulagaina o le faitau aofa'i ma Anopheles stephensi faitau aofa'i i sasa'e o Etiopia e iloa ai le tele o lona nofoia i le taulaga o Fike. Na matou toe iloiloina lo latou sootaga faʻale-aga ma nei faitau aofaʻi e faʻamaonia ai o latou faʻapogai o tagata i totonu o le itulagi.
O le synergist piperonyl butoxide (PBO) na tofotofoina e faasaga i pyrethroids e lua (deltamethrin ma permethrin) faasaga ia Anopheles stephensi. O le su'ega fa'atasi na faia e ala i le tu'u muamua o le namu ile 4% PBO pepa mo le 60 minute. Ona ave lea o namu i paipa o loʻo i ai le pyrethroid taulaʻi mo le 60 minute ma o latou faʻafitauli na fuafuaina e tusa ai ma le WHO o loʻo faʻamatalaina i luga24.
Ina ia maua nisi faʻamatalaga auiliili e uiga i le faʻapogai o le faitau aofaʻi o le faitau aofaʻi o Fiq Anopheles stephensi, na matou faia se suʻesuʻega fesoʻotaʻiga e faʻaaoga ai se tuʻufaʻatasiga biallelic SNP dataset mai Fiq sequences (n = 20) ma Genbank na maua mai Anopheles stephensi sequences mai 10 nofoaga eseese i Etiopia i sasaʻe (n = 183, Samake et al. 29). Na matou fa'aogaina le EDENetworks41, lea e fa'atagaina ai le su'esu'eina o feso'ota'iga e fa'atatau i matrices mamao e aunoa ma ni manatu fa'amuamua. Ole feso'ota'iga e aofia ai nodes e fai ma sui o le faitau aofa'i e feso'ota'i i pito/so'oga fa'amamafa e le Reynolds genetic distance (D)42 fa'avae ile Fst, lea e maua ai le malosi ole so'otaga i le va o paga o tagata41. O le mafiafia o le pito/so'oga, o le malosi fo'i lea o le va'aiga fa'atupu i le va o tagata e lua. E le gata i lea, o le lapopoa o le node e fa'atatau i le fa'aputuga o so'otaga pito o le faitau aofa'i. O le mea lea, o le tele o le node, o le maualuga o le hub poʻo le convergence point o le fesoʻotaʻiga. O le taua o fuainumera o nodes na iloiloina e faʻaaoga ai le 1000 bootstrap replicates. Nodes o loʻo faʻaalia i le pito i luga 5 ma le 1 lisi o le va o le totonugalemu (BC) tau (le numera o auala sili ona pupuu i totonu o le node) e mafai ona faʻatatau i fuainumera taua43.
Matou te lipotia le i ai o An. stephensi i numera tele i le vaitau timuga (Me–Iuni 2022) i Fike, Somali Region, Etiopia. Mai le sili atu i le 3,500 Anopheles larvae na aoina, sa tausia uma ma fa'ailoa mai o Anopheles stephensi. O le fa'amaoniaina o le mole o se vaega o larvae ma isi su'esu'ega mole mole na fa'amaonia ai foi o le fa'ata'ita'iga su'esu'e o le Anopheles stephensi. Na faailoa uma e An. O nofoaga o lo'o nonofo ai le stephensi, o nofoaga fa'ato'a fa'atupuina e pei o vaitu'i palasitika, tane vai tapuni ma tatala, ma paelo, e tutusa ma isi An. nofoaga e nonofo ai larval stephensi lipotia i sasae o Etiopia45. O le mea moni o larvae o isi An. ituaiga stephensi na aoina e taʻu mai ai o An. e mafai e stephensi ona ola i le vaitau matutu i Fike15, lea e masani ona ese mai An. arabiensis, o le malaria autu i Etiopia46,47. Ae ui i lea, i Kenya, Anopheles stephensi... na maua ai larvae i totonu o koneteina faakomepiuta ma siosiomaga tafe48, e faʻaalia ai le tele o nofoaga o loʻo i ai nei anopheles stephensi larvae, e iai aʻafiaga mo le lumanaʻi mataʻituina o lenei malaria faʻalavelave i Etiopia ma Aferika.
O le suʻesuʻega na faʻaalia ai le maualuga o le faʻatupuina o Anopheles malaria e feaveaʻi namu i Fickii, o latou nofoaga o loʻo nonofo ai, tulaga tetee iniseti o tagata matutua ma larvae, eseesega o kenera, fausaga o le faitau aofaʻi ma le faʻapogai o tagata. O a matou taunuʻuga na faʻaalia ai o le faitau aofaʻi o Anopheles fickii na aʻafia i pirimiphos-methyl, PBO-pyrethrin ma temetafos. B1 O lea la, o nei iniseti e mafai ona fa'aoga lelei i ta'iala mo lenei fa'alavelave malaria i le itulagi o Fickii. Na matou iloa foʻi o le faitau aofaʻi o Anopheles e iai le fesoʻotaʻiga faʻatasi ma nofoaga autu e lua o Anopheles i Etiopia i sasaʻe, e taʻua o Jig Jiga ma Dire Dawa, ma e sili atu ona vavalalata ma Jig Jiga. O le mea lea, o le fa'amalosia o le fa'atonutonuina o ve'a i nei vaega e mafai ona fesoasoani e taofia ai le toe osofa'ia o namu Anopheles i Fike ma isi vaega. I le faʻaiʻuga, o lenei suʻesuʻega e ofoina atu se auala atoatoa i suʻesuʻega o faʻamaʻi lata mai o Anopheles. O lo'o fa'alauteleina le fa'a'au'au a Stephenson i nofoaga fa'afanua fou e iloa ai le lautele o le sosolo, iloilo le aoga o vailaau iniseti, ma fa'ailoa le aofa'i o puna'oa e mafai ona taofia ai le sosolo atili.
Taimi meli: Me-19-2025